|
ลายปลาบนจานสังคโลก
ลายปลาบนจานสังคโลก
เขียนโดยผศ.สุภวรรณ พันธุ์จันทร์
หลายคนคงเคยเห็นของเก่ามาบ้างแล้ว ของเก่าที่ว่าในที่นี้หมายถึงกลุ่มถ้วยชามต่างๆ ที่เรามักได้ยินกันคุ้นหูว่าจานสังคโลก แหล่งที่จะพบเห็นถ้วยชามเหล่านี้พบได้หลายที่ได้ในที่ที่นี้จะเน้นเฉพาะที่อาณาจักรสุโขทัยและบริเวณใกล้เคียงอย่างเมืองพิษณุโลก-สองแคว ถ้าสังเกตให้ดีจาน ชามหรือถ้วยที่ขุดพบในแหล่งโบราณคดีที่ทุเรียน หรือที่เตาวัดตาปะขาวหายและแม้กระทั่งเตาที่วัดวังเฉลาที่เพิ่งจะพบเมื่อเร็วๆนี้ เศษถ้วยชาม จานต่างๆ มักเขียนลายเส้นเป็นรูปปลา หลายต่อหลายใบและแม้กระทั่งเศษที่แตกก็จะพบว่ามีรูปเป็นปลาแทบทุกชิ้นกว่าหนึ่งร้อยชิ้นที่พบและอยู่ในศูนย์วัฒนธรรมศึกษา มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลล้านนา เขตพื้นที่พิษณุโลก
มีผู้เข้าชมงานภายใน ศูนย์วัฒนธรรมศึกษา เมื่อต้นปีถามคำถามอย่างน่าคิดว่า “อาจารย์ครับทำไมคนโบราณจึงวาดแต่รูปปลาไว้บนจานสังคโลกแทบทุกชิ้น” ดิฉันตอบแบบไม่คิดและตอบอย่างรวดเร็วว่า “ท่านเคยได้ยินคำว่าในน้ำมีปลาในนามีข้าว...หรือไม่” ผู้ฟังพยักหน้า ดิฉันกล่าวไปแบบน้ำใสๆว่า “คนโบราณรู้ว่าปลามีประโยชน์จึงวาดรูปปลาไว้บนจานเวลากินข้าวก็จะได้รู้ว่าอาหารที่มีประโยชน์คือปลา และข้อมูลปัจจุบันพบว่าเนื้อปลาเป็นโปรตีนที่ย่อยง่ายที่สุดเหมาะกับทุกเพศทุกวัย” เมื่อเราไปถึงบ้านใครต่อใครถ้าในครอบครัวนั้นเขากำลังตั้งสำรับพ่อบ้านจะกล่าวชักชวนให้เรามากินข้าวกินปลากัน แสดงว่าปลาอยู่ในวิถีชีวิตไทยด้วยเด็กเกิดใหม่ชาวบ้านก็จะสานปลาตะเพียนทำเป็นเครื่องแขวนให้เด็กดูเล่น หรือมีคำพังเพยเกี่ยวกับปลามากมายเช่น “น้ำมาปลากินมดน้ำลดมดกินปลา” “แม่ชีปล่อยปลาแห้ง” “น้ำร้อนปลาเป็นน้ำเย็ยปลาตาย” “ปลาใหญ่กินปลาเล็ก”
ท่านเคยสังเกตลายเส้นรูปปลาบนจานสังคโลกหรือไม่ ดิฉันสังเกตและพบว่า ลักษณะของปลาที่วาดลงบนถ้วยชามนั้นจะเป็นปลาตัวแบนยาวและมีเกล็ด ถ้าคิดไม่ผิดไม่ใช่ให้ลูกหลานไทยกินปลาอย่างเดียวแต่ยังบอกลักษณะปลาที่กินและมีประโยชน์ต้องเป็นปลาที่มีเกล็ด จะด้วยเหตุผลอะไรไม่ทราบแต่ข้อมูลปัจจุบันปลาไม่มีเกล็ดหลายชนิดมียูลิกสูงและต้องทำให้สุกจริงๆเพราะเสี่ยงต่อการเป็นพยาธิใบไม้ แต่ปลามีเกล็ดน่าจะปลอดภัยมากกว่าหรือไม่
ปัจจุบันมีกลุ่มสินค้าพื้นเมืองได้นำลายเส้นรูปปลาแบบโบราณมาวาดบนจาน ถ้วยกาแฟและอื่นๆ อีกหลายชนิด สิ่งของเหล่านี้ได้ถูกดัดแปลงมาเป็นของขวัญ ของชำร่วย ดูแล้วงดงามยิ่งนัก คนไทยเก่งเรื่องการประดิษฐ์คิดค้นแต่ต้องทำอย่างต้องเนื่องและพัฒนางานต่อไปอย่างไม่หยุดยั้งงานเครื่องปั้นดินเผาไทยอาจสู้ประเทศจีนได้สักวันหนึ่ง ทุกวันนี้มีหลายหน่วยงานที่ส่งเสริมงานเครื่องปั้นดินเผาและในยุคนี้ก็ได้เขียนเรื่องราวต่างๆ บนเครื่องปั้นดินเผาหลายชนิดเช่น เขียนพระราชกรณียกิจของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวในแจกัน เขียนรูปการเล่นของไทยบนจาน วันหนึ่งเมื่อแผ่นดินกลบหน้าเรา..... และเรื่องราวต่างๆในยุคของเราอาจมีคนขุดพบอย่างที่เราพบเครื่องปั้นต่างๆ ที่อายุกว่า ๗๐๐ ปี ทำการศึกษากับต่อไป เหมือนกับที่เราหลายคนต้องการทราบว่าทำไมคนโบราณจึงเขียนแต่รูปปลาไว้บนถ้วย ชาม
00349 โดย ศักดิ์ชัย ภู่เจริญ 2010-04-02 02:44:29 v : 4318
|
.jpg)
