อนุกูล เยี่ยงพฤกษาวัลย์      
สถาบันพัฒนาผู้บริหารการศึกษา

ผู้ที่มีชื่อเสียงหรือผู้บริหารจำนวนไม่น้อยเสียภาพพจน์ที่ดีไป เพราะการตอบ
ข้อซักถามของสื่อมวลชนหรือให้สัมภาษณ์ต่อหน้าชุมชน    เพราะคำตอบเกิดมีผลกระทบต่อตนเองหรือต่อผู้อื่น เพราะฉะนั้นการให้สัมภาษณ์หรือโต้ตอบคำถามใด ๆ จำเป็นที่จะต้องพิถีพิถันกลั่นกรองคำพูดให้รอบคอบเสียก่อนที่จะตอบมิฉะนั้นแล้ว คุณงามความดีที่สั่งสมมาตลอดชีวิต อาจจะสูญสลายไปกับคำพูดที่ใช้เวลาเพียงไม่กี่นาที

               จากการศึกษา สังเกตและรวบรวมกรณีคำถามต่าง ๆ ของนักบริหารที่มีชื่อ
เสียงในต่างประเทศ ก็พบว่ามีคำถามหลุมพราง 10 ประเภท ที่หลอกล่อ ให้ผู้บริหารหลวมตัวตกลงไปและได้นำข้อเสนอแนะและตัวอย่างคำถามคำตอบ ให้ก้าวข้ามหลุมพรางที่ขุดดักไว้อย่างปลอดภัยดังต่อไปนี้

                   ประเภทที่ 1 
           คำถามสถานการณ์สมมติ        
                  ตัวอย่าง   
                   "ถ้าคุณส่งงานไม่ทันตามกำหนด คุณจะทำอย่างไร"
            "ถ้าคุณทำผิดกรณีชู้สาว คุณจะมีทางออกอย่างไร"
            ข้อเสนอแนะ
                    1. อย่าแสดงความวิตกกังวล ท้อแท้เป็นอันขาด
                    2. แสดงความมั่นใจและมุ่งมองในแง่ดีสร้างสรรค์
                    ตัวอย่างคำตอบ
                    "ผมทำงานมีแผน คิดว่าเหตุการณ์ดังกล่าววคงไม่เกิด"
            "ผมใช้เวลาถึง 6 สัปดาห์ ในการวางแผน ผมเชื่อมั่นว่าจะไมีมีอะผิดพลาด"
            "ผมตระหนักในเรื่องศีลธรรมมาก ความผิดลักษณะนี้จะไม่เกดกับผม" 

            ประเภทที่ 2
            คำถามให้ตอบรับหรือปฏิเสธ
                    ตัวอย่าง
                   "โครงการใหม่นีน้ท่านจะต้องใช้คนมากใช่ไหม ?"
            "ท่านจะไล่คุณปรีชาออกใช่ไหม ?"
           ข้อเสนอแนะ
                    1. อย่าด่วนตอบรับหรือปฏิเสธ มิฉะนั้นท่านจะถูกต้อนเข้ามุม ยากที่จะหลุดออกจากมุม
                    2. ควรจะแสดงความคิดเห็นอธิบายสถานการณ์ไม่ตอบชี้ชัด ยอมรับหรือปฏิเสธ
                    3. ระวังอย่าพูดมากเกินไป อาจจะผิดพลาดสับสน
                    ตัวอย่างคำตอบ
                    "เราต้องดูผลงานสักระยะหนึ่งก่อนแล้วพิจารณาว่า   คณะทำงานของเราเพียงพอหรือไม่ ซึ่งถ้าไม่เพียงพอก็ต้องเพิ่มตามความจำเป็น"
            "เรื่องนี้เราต้องพิจารณาทบทวนให้แน่ชชัดถึงความผิดของเขาก่อน แล้วค่อยทำอะไรอย่างใดอย่างหนึ่งลงไป"

             ประเภทที่ 3 คำถาม 
                     คำถามให้คาดหมายความคิดของผู้อื่น 
                     ตัวอย่าง      
                     "ท่านคิดว่าถ้าท่านปลัดกระทรวงทราบเรื่องนี้ ท่านจะสั่งการอย่างไร ?"
             "ท่านคิดว่า ท่านรัฐมนตรีจะดำเนินการประการใดในกรณีความผิดครั้งนี้ ?"
            ข้อเสนอแนะ
                     พึงหลีกเลี่ยงการเดาหรือคาดหมายว่าคนอื่นจะพูดจะคิด จะกระทำอะไร อย่างไร มิฉะนั้นท่านอาจจะนำตัวท่านไปผูกพันกับเจ้าของเรื่องและตกอยู่ในฐาานะลำบาก
                     ตัวอย่างคำตอบ
                     1. "ผมไม่ทราบว่าท่านจะสั่งการอย่างไร ทางที่ดีคุณควรจะไปถามท่านดีกว่า"
             2. "ผมคงไม่สามารถจะเดาได้ว่า ท่านรัฐมนตรีจะดำเนินการประการใด"
             กรณีตัวอย่าง ประธานาธิบดีสหรัฐอเมริกา นายโรแนล เรแกน ได้ตอบคำถามนักข่าวเกี่ยวกับการประชุมสร้างสัมพันธ์กับชาวรัสเซีย นักข่าวถามว่า
                     "รัสเซียคงคิดว่าท่านจะได้รับเลือกเป็นสมัยที่สสอง จึงเป็นเหตุให้จัดการประชุมครั้งนี้ขึ้นใช่ไหม ?"
             "คุณต้องไปถามรัสเซียว่า เหตุผลของเขาเป็นไปตามที่คุณคิดหรือไม่
                     ประเภทที่ 4 
             คำถามให้จัดลำดับความสำคัญ
                     ตัวอย่าง 
                     "ท่านให้ความสำคัญอะไรที่สุดในการทำงาน ?"
            ข้อเสนอแนะ
                    พึงระมัดระวังการตอบคำถามประเภทนี้เพราะถึงแม้ดูเหมือนว่าจะเป็นคำถามง่าย ๆ ธรรมดา ๆ แต่ท่านอาจต้องเสียใจและยุ่งยากในภายหลัง ถ้าตอบโดยไม่ใส่ใจไตร่ตรองก่อน
                    ตัวอย่างคำตอบ
                    "ผมให้ความสำคัญกับงานที่รับผิดชอบหลายเรื่อง เช่น.........ผมขอเพิ่มเติมในรายละเอียดเกี่ยวกับงาน.............."
            กรณีตัวอย่าง  ผู้บริหารที่รับผิดชอบเกี่ยวกับสังคมและสวัสดิการชุมชนคนหนึ่งได้สร้างปัญหาให้กับตนเอง จากการตอบคำถามประเภทนี้กล่าวคือ ได้ตอบว่า
                    "สิ่งที่ผมให้ความสำคัญที่สุดในงานที่ผมรับผิดชอบ ก็คือ อาหารที่เป็นพิษให้โทษต่อร่างกาย" ผลก็คือ ถูกกลุ่มสตรีเล่นงานอย่างรุนแรงว่าไม่ให้ความสนใจเกี่ยวกับสิทธิความเท่าเทียมในโอกาสของสตรีเลยหรือ

                    ประเภทที่ 5
            คำถามที่ไม่เป็นคำถาม
                    ตัวอย่าง
                    "ผมยินดีมากที่ได้รับฟังเกี่ยวกับโครงการพัฒนาบุคลิกภาพที่ท่านริเริ่ม
จะจัดขึ้น แต่ผมคิดว่าจริง ๆ แล้วไม่จำเป็นสำหรับทุก ๆ คน เพราะบางคนก็ดีอยู่แล้ว"
            ข้อเสนอแนะ
                    คำถามที่ไม่เป็นคำถามในลักษณะนี้ ท่านจะต้องตีความข้อความที่เขากล่าว สรุปเป็นคำถามย้อนกลับไป แล้วก็ตอบจากคำถามที่ตั้งใหม่ต่อจากนั้นท่านก็บรรยายคุณประโยชน์ที่จะเกิดชึ้น
                   ตัวอย่างคำตอบ
                   "คุณสงสัยว่า โครงการที่ผมจะจัดทำขึ้นจะบังคับให้ทุคนเข้าโครงการเช่นนั้นหรือ ?" 

            ประเภทที่ 6 
            เรื่องลับไม่ต้องห่วง
                    ตัวอย่าง
                   "เรื่องนี้เป็นเรื่องระหว่างคุณกับผมเท่านั้นสบายใจได้ถามจริง ๆ เถอะเกิดปัญหาอะไรขึ้นเกี่ยวกับการก่อสร้างครั้งนี้บ้าง ?" 
            ข้อเสนอแนะ
                   ท่านอย่าหลวมตัวกับคำเกลี้ยกล่อมโน้มน้าวเป็นอันขาด เช่น
                   "เป็นเรื่องคุณกับผมเท่านั้น........."
            "เรารู้กันแค่สองคนเท่านั้น.........."
            ถ้าท่านตอบแบบตรงไปตรงมาอย่างหมดเปลือก ท่านจะเสียใจและลำบากใจในภายหลัง เพราะว่าท่าน
จะต้องคอยตอบคำถามที่จะตามมา เสมือนหนึ่งว่าลงข่าวหน้า 1 ของหนัสือพิมพ์
                   ตัวอย่างคำตอบ
                   "เท่าที่ผมสังเกตก็ไม่มีปัญกาอะไรนีครับทุกอย่างเป็นไปได้ด้วยดี"

            ประเภทที่ 7 
            เลือก ก. หรือ ข.
            ตัวอย่าง
                   "ท่านคิดว่าอะไรสำคัญกว่าระหว่างการตกแต่งห้องผู้อำนวยการเสียใหม่ กับซ่อมแซมห้องอาหาร
ของพนักงาน ?"
            ข้อเสนอแนะ
                   ไม่มีกฎหมายบังคับให้ท่านต้องเลือก ก หรือ ข พึงตอบเป็นกลาง ๆ ไว้
                   ตัวอย่างคำตอบ
                   "ผมคิดว่าสำคัญทั้งสองอย่าง.........." หรือ
                   "ทั้ง 2 เรื่องนี้มีความสำคัญที่ผมคิดว่าจะปรับปรุงในปีนี้ ส่วนเรื่องสำคัญอื่น ๆ ก็มี..........."

             ประเภทที่ 8 
             ทำไม......?
             ตัวอย่าง
                    "ทำไมงานโครงการปรับปรุงระบบภายในจึงวล่าช้าไปกว่าเดิมถึง 3 สัปดาห์ ?"
             ข้อเสนอแนะ
                    ทันทีที่ท่านได้ยินคำถามประเภท ทำไม...? ท่านจะต้องคิดถึงมุมมอองของผู้ถามว่าเขาเจตนาที่แท้จริงต้องการอะไร ท่านมีอะไรบ้างที่จะเป็ฯประโยชน์และแบ่งเบาภารกิจของเขาบ้าง
                    กรณีตัวอย่าง  
                    "ทำไมผมจะต้องซื้อสินค้าของคุณในเมื่อสิค้าประเภทนี้คุณภาพก็เหมือน ๆ กัน
                    คำตอบของ Ira M Rubinstein ตัวแทนฝ่ายขายตอบว่า
                    "ถูกต้องครับ สินค้าประเภทนี้ โดยทั่วไปก็มีคุณภาพเหมือน ๆ กัน แต่สินค้าของเราพิเศษกว่าตรงที่ราคาถูกกว่า ผมยินดีจะสาธิตถึงคุณสมบัติพิเศษก่อนที่ท่านจะตัดสินใจซื้อ"

             ประเภทที่ 9 
             สมมติฐานผิด ๆ
                     ตัวอย่าง
                      "คนของท่านไม่รอบคอบเลยส่งของมาให้ผมผิดเสมอท่านจะแก้ไขอย่างไรต่อไป ?"
             ข้อเสนอแนะ
                      เมื่อใดก็ตามที่ได้รับคำตอบประเภทคาดการณ์ผิด ๆ หรือข้อมูลผิด
พลาด ขัดต่อความเป็นจริง   อันดับแรกท่านจะต้องทักท้วงแก้ข่าวที่ผิดให้ถูกต้องเสียก่อน อย่าปล่อยให้เลยตามเลย มิฉะนั้นเขาจะถือว่าท่านยอมรับการขัดจังหวะคนอื่นบางครั้งก็จำเป็น จงพูดด้วยความมั่นใจ ในท่าทีที่ปรามให้เลิกเข้าใจผิด ๆ หลังจากนั้นจึงชี้แจงข้อมูลที่ถูกต้องให้ทราบ
                      ตัวอย่างคำตอบ
                      "คุณปรีชา ผมเสียใจที่จะบอกว่า คุณเข้าใจผิด ผมจะนำใบสั่งของที่คุณสั่งมาให้คุณดูอีกครั้ง
เพื่อเป็นการยืนยันว่าสิ่งที่คุณสั่งกับของที่ส่งไปนั่นถูกต้อง"

              ประเภทที่ 10 
              คำถามเปิด
                       ตัวอย่าง
                       "ขอทราบเกี่ยวกับหน่วยงาน/ผลงานชิ้นล่าสุด/ตำแหน่งครั้งสุดท้าย/การปฏิบัติงานของท่าน ?"
              ข้อเสนอแนะ
                        คำถามประเภทนี้เป็นโฮกาสทองให้ท่านได้เปิดเผยตัวเองได้อย่าง
เหมาะสม ประกาศคุณค่าความรู้ความสามารถให้ประจักษ์   ดังนั้นจะต้องเตรียมพร้อมเสมอสำหรับการโต้ตอบคำชี้แจงที่กระชับ คมชัด ครบถ้วน และสมบูรณ์ที่สุด จงพยายามหลีกเลี่ยงคำตอบที่ว่า   "ผมไม่มีความคิดเห็น" จากตัวอย่างคำถาม ท่านสามารถจะมีหลักในการเตรียมตัวสำหรับคำถามเปิดให้เกิดความประทับใจได้ ดังนี้
                       - สรุปประเด็นหลัก บุคลิกลักษณะเฉพาะตัวและประสบการณ์
                       - รวบรวมศึกษาผลงานวิจัยเพื่อสนับสนุน สิ่งที่พูดเป็นการยืนยันอย่างมีน้ำหนัก
                       - สร้างความสัมพันธ์และการสื่อสารที่ไม่มีช่องว่างกับผู้ฟัง
                       - ยกคำพูดของผู้เชี่ยวชาญหรือคนสำคัญประกอบ
                       - สาธิตให้ดู อ้างอิงชื่อคนอื่น
                       กรณีตัวอย่าง
                       นักร้องชาวเพนซิลเวเนียได้ตอบผู้สื่อข่าวบันเทิง
                       คำถาม  "วงดนตรีของคุณมีอะไรพิเศษกว่าวงอื่นบ้าง?"
              คำตอบ  "เราพิถีพิถันในการเลือกเพลงที่ร้องเฉพาะที่เป็นอมตะและเราก็ร้องได้อย่างวิเศษเสียด้วย"
              ข้อย้ำเตือน  ผู้บริหารต้องพร้อมเสมอที่จะโต้ตอบทุกสถานการณ์ ดังนั้นผู้บริหารควรจะหมั่นฝึกฝนทดสอบอยู่เป็นประจำ ถึงแม้ว่าจะไม่มีความสมบูรณ์ที่แท้จริง แต่โอกาสที่จะเสริมทักษะให้เกิดความเชี่ยวชาญนั้น
เป็นไปได้สูงสุด

• สกว.
• สกศ.
• สคส.
• สนง.นวัตกรรมแห่งชาติ
• รศ.สุเทพ พงศ์ศรีวัฒน์
• GoToKnow
• OK_Nation
• SISLT
• ThaiGoodView
• สถาบันพัฒนาครู คณาจารย์ และบุคลากรทางการศึกษา

TDC : Thai Digital Collection สืบค้นงานวิจัย ฉบับเต็ม

เรียนพิเศษโคราช

พัฒนาระบบโดย
ธีรวัฒน์ ภู่เจริญ