แนวทางหรือวิธีการอยู่ร่วมกันกับวัยรุ่นอย่างมีความสุข

 ศักดิ์ชัย  ภู่เจริญ

     1.  ผู้ปกครอง ครู ผู้ใกล้ชิด ต้องมีความรู้เพิ่มขึ้น โดยเฉพาะเรื่องเปลี่ยนแปลงของ  วัยรุ่น  ทั้งด้านร่างกาย อารมณ์ จิตใจ สังคมและสติปัญญา  ซึ่งจะช่วยให้มีความเข้าใจอย่างถูกต้อง นำมาสู่การยอมรับในพฤติกรรมต่างๆ ของวัยรุ่น อีกทั้งยังเป็นการลดความวิตกกังวลของผู้ปกครอง ครู ผู้ใกล้ชิดเองด้วย

        สำหรับสิ่งที่วัยรุ่นไม่ชอบ และผู้ปกครอง ครู ผู้ใกล้ชิด ควรลดลง ได้แก่

-          การจู้จี้ ขี้บ่น จุกจิก

-          การจับผิด

-          การพูดถึงความผิดบ่อย ๆ

-          การไม่ฟังเหตุผล

-          การบังคับตรงๆ

-          การลงโทษรุนแรง

-          การประจานความผิดต่อหน้าคนอื่นให้อับอาย

       2.  ผู้ปกครอง ครู ผู้ใกล้ชิด โดยเฉพาะพ่อแม่ผู้ปกครองต้องรู้จักเพื่อนของวัยรุ่นจะช่วยให้ได้ข้อมูลบางอย่างจากเพื่อนของวัยรุ่นทำให้เข้าใจความคิดของวัยรุ่นทั้งกลุ่มอีกทั้งอาจให้เพื่อนช่วยเบี่ยงเบนความสนใจ  หรือชักชวนไปในทางที่ดีได้

      3. พยายามสร้างกฎเกณฑ์ให้น้อยที่สุดเท่าที่จะทำได้ และเข้มงวดเฉพาะกับกฎเกณฑ์นั้นๆ เท่านั้นพ่อแม่ ผู้ปกครอง ผู้ใกล้ชิด ควรพยายามหลีกเลี่ยงการถกเถียงกับวัยรุ่นในเรื่องไร้สาระที่เกิดจากการสร้างกฎเกณฑ์ที่ไม่สมเหตุสมผล เช่น การไว้ผมยาว การสวมกางเกงยีนส์ขาดๆ  ปะๆ  เป็นการจู้จี้พูดจาถากถางจะเป็นการบั่นทอนสัมพันธภาพที่ดีระหว่างวัยรุ่นกับพ่อแม่ ผู้ปกครอง ผู้ใกล้ชิดจนทำให้วัยรุ่นยิ่งทำตัวห่างจากพ่อแม่ ผู้ปกครอง ผู้ใกล้ชิดไป ดังนั้นจึงควรสร้างกฎเกณฑ์กับเรื่องที่สำคัญจริงๆ เท่านั้น

         4. รับฟังความคิดเห็นของวัยรุ่นด้วยความสนอกสนใจเสมอ วัยรุ่นรู้สึกว่าเป็นความเจ็บปวดมาก จากการที่พ่อแม่ ผู้ปกครอง ผู้ใกล้ชิด  ครูไม่รับฟังความคิดเห็น เช่น พ่อแม่ ผู้ปกครอง ผู้ใกล้ชิด ครู การที่สนใจอยู่แต่ในสิ่งที่กระทำอยู่ เมื่อวัยรุ่นต้องการพูดคุยด้วย เป็นการปิดกั้นโอกาสในการสร้างความสัมพันธ์ที่ดีกับวัยรุ่น เพราะวัยรุ่นต้องการตอบสนองที่กระตือรือร้น จากพ่อแม่  ผู้ปกครอง ผู้ใกล้ชิด ครู ของวัยรุ่นเป็นที่สุดดังนั้นทางที่ดีที่สุดคือควรรับฟังความคิดเห็นของวัยรุ่น ทุกครั้งที่เขาพูด

         5.  จงให้เวลาในการพูดคุยและแลกเปลี่ยนความคิดเห็นกับวัยรุ่น  เพื่อให้วัยรุ่นรู้จักที่จะแยกความฝันออกจากความจริง และสามารถพัฒนาเป็นคนที่พึ่งตนเองได้ การฟังอย่างตั้งใจช่วยให้พ่อแม่ ผู้ปกครอง  ผู้ใกล้ชิด ครู สามารถติดตามการเผชิญปัญหาของวัยรุ่นเป็นการสร้างสัมพันธภาพที่ดีต่อกัน นำไปสู่ความสำเร็จในการให้คำปรึกษากับวัยรุ่น

        6.  ปล่อยให้วัยรุ่นกำหนดแผนในชีวิตของตนเองได้บ้าง   พ่อแม่ ผู้ปกครอง ผู้ใกล้ชิด ครู ควรปล่อยให้วัยรุ่นได้กำหนดแผนในชีวิตของเขาบ้าง เพื่อ    ให้วัยรุ่นได้เรียนรู้และปรับแผนด้วยตนเอง โดยที่พ่อแม่ ผู้ปกครอง ผู้ใกล้ชิด ครู ควรเรียนรู้และยอมรับลักษณะที่แตกต่างระหว่างวัยรุ่นแต่ละคนเพราะแต่ละคนย่อมแตกต่างกัน  จงอย่านำเอาวัยรุ่นคนอื่นมาพูดเปรียบเทียบ

        7.  เคารพความคิดเห็นส่วนตัวของวัยรุ่นตามสมควร  ไม่มีอะไรน่าขัดใจมากไปกว่าการที่พ่อแม่    ผู้ปกครอง ผู้ใกล้ชิด ครู รุกรานในเรื่องส่วนตัวของวัยรุ่น เช่น แอบฟังการพูดโทรศัพท์  แอบอ่านจดหมาย  ตรวจโต๊ะหรือลิ้นชัก   เป็นต้น     การทำเป็นไม่รู้ไม่ชี้      จะทำให้วัยรุ่นๆไว้ใจและยิ่งเพิ่มโอกาสในการให้ความร่วมมือกับพ่อ   แม่  ผู้ปกครอง ผู้ใกล้ชิด ครู มากขึ้น

       8.  จงมีความอดทนยอมรับข้อผิดพลาดของวัยรุ่นบางครั้งพ่อแม่  ผู้ปกครอง ผู้ใกล้ชิด ครู อาจลืมตัว เอามาตรฐานของตนเองมาวัดความผิดพลาดล้มเหลวของวัยรุ่น  ทำให้ขาดความอดทนและไม่ให้อภัย โดยลืมไปว่าวัยรุ่นนั้นมีประสบการณ์ชีวิตน้อยมาก  การขาดความยั้งคิด อาจทำให้เขาผิดพลาดได้ ซึ่งพ่อแม่ผู้ปกครอง ผู้ใกล้ชิด ครูควรให้อภัยและเปิดโอกาสให้วัยรุ่นได้แก้ตัวใหม่เมื่อทำผิดพลาด

9. อย่ากลัวการยอมรับความผิดพลาดของตัวคุณเอง เมื่อพ่อแม่  ผู้ปกครอง  ผู้ใกล้ชิด  ครู ทำผิดพลาดต้องกล้ายอมรับความผิด เพื่อแสดงให้วัยรุ่นเห็นว่าเป็นผู้ใหญ่ยุคประชาธิปไตย ไม่ใช่นักเผด็จการ เพราะจะทำให้วัยรุ่นไว้วางใ จในตัวพ่อแม่ ผู้ปกครอง ผู้ใกล้ชิด ครูและพร้อมที่จะยอมรับฟังความคิดเห็น ตลอดจนข้อเสนอแนะของพ่อแม่ ผู้ปกครอง ผู้ใกล้ชิด ครูมากขึ้น

                  10.  เมื่อวัยรุ่นประสบความสำเร็จต้องชมเชยอย่างจริงใจ การชมเชยอย่างจริงใจ ทำให้วัยรุ่นรู้สึกว่าพ่อแม่ ผู้ปกครอง ผู้ใกล้ชิด ครู มีความภาคภูมิใจในตัววัยรุ่น ซึ่งทำให้วัยรุ่นรู้สึกว่าตนเองเป็นที่ยอมรับของผู้อื่น เพราะวัยรุ่นเป็นวัยที่ต้องการการยอมรับ  นับถือมาก

                  11.  จงหลีกเลี่ยงการตำหนิติเตียน  เมื่อพ่อแม่ ผู้ปกครอง ผู้ใกล้ชิด ครูไม่เห็นด้วยกับการตัดสินใจของวัยรุ่น แม้ว่าพ่อแม่ผู้ปกครอง ผู้ใกล้ชิด ครูจะไม่เห็นด้วยอย่างมากๆ  ก็ตามแต่จะทำให้วัยรุ่นรับรู้ว่าพ่อแม่ผู้ปกครอง  ผู้ใกล้ชิด ครู ไม่เห็นด้วยกับวัยรุ่นด้วยการพูดกันอย่างมีมิตรภาพ   ร่วมอภิปราย ข้อผิดพลาดนั้น ๆ ด้วยความอดกลั้นอย่างที่สุด เพื่อแสดงความเคารพในการตัดสินใจของวัยรุ่น  และเป็นการพัฒนาความแข็งแกร่งของบุคลิกภาพต่อไปในอนาคตได้

         12 .สนับสนุนพฤติกรรมที่ดี  แทนการตอกย้ำข้อบกพร่อง  ในกรณีที่วัยรุ่นมีพฤติกรรมไม่เหมาะสม อาจถูกประทับตราว่าเป็นนักเลงหรือเป็นไอ้ตัวยุ่งเพราะมีพฤติกรรมที่เกเร เมื่อถูกตำหนิบ่อยๆ จะยิ่งทำให้รู้สึกว่าตนเป็นคนแบบนั้นจริงๆ  เมื่อมีการตอกย้ำข้อบกพร่อง ยิ่งผลักดันให้มีพฤติกรรมที่ไม่ดีต่อไป ฉะนั้นจึงควรเน้นพฤติกรรมที่ดีของวัยรุ่น  บางทีวัยรุ่นอาจตอบสนองความศรัทธาของพ่อแม่ ผู้ปกครอง ผู้ใกล้ชิด ครู โดยการทำตัวเป็นคนดีก็ได้

                 13. จงทำตัวเป็นแบบอย่างที่ดีแก่วัยรุ่น  เพื่อให้วัยรุ่นเกิดความศรัทธาในตัวของพ่อแม่ ผู้ปกครอง ผู้ใกล้ชิด ครู เพราะวัยรุ่นเป็นวัยที่ต้องการลอกเลียนแบบเพื่อนนำไปเป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัวของตนเอง โดยระลึก ไว้เสมอว่าพ่อแม่  ผู้ปกครอง  ผู้ใกล้ชิด  ครูต้องการให้วัยรุ่นเติบโตเป็นคนอย่างไร ก็ขึ้นอยู่กับพ่อแม่ ผู้ปกครอง ผู้ใกล้ชิด ครูจะเป็นแบบอย่างให้วัยรุ่นเป็นตามที่ต้องการได้หรือไม่

                    14. สร้างความสัมพันธ์ที่ดีภายในบ้าน  เพื่อให้บ้านน่าอยู่และเป็นที่หลบร้อนได้เสมอสำหรับวัยรุ่น ในบ้าน พ่อแม่ควรมีความรักใคร่ปรองดองกัน ประกอบอาชีพเป็นหลักฐาน ให้ความรักแก่บุตรเท่าเทียมกัน  ไม่ทอดทิ้งบุตรมากเกินไป    สมาชิกในบ้านควรมีเวลาอยู่พร้อมหน้ากัน    เช่น    รับประทานอาหารเย็นร่วมกัน  พูดคุยกันอย่างเป็นกันเอง มีปัญหาอะไรก็จะได้ช่วยกันแก้ไขบุคคลในครอบครัวมีกิจกรรมที่สนใจร่วมกัน  เช่น การปลูกต้นไม้  การเล่นกีฬา   และกิจกรรมเหล่านี้จะทำให้สมาชิกในครอบครัวมีความสนิทสนมกลมเกลียวกันมากยิ่งขึ้น      เมื่อลูกมีปัญหาก็กล้าเดินเข้ามาปรึกษากับพ่อแม่ด้วยความสนิทใจ

                   15. พ่อแม่ต้องดูแลตัวเองให้ดีให้มีความสุขด้วย พ่อแม่ถือเป็นขุมพลังที่สำคัญของลูก     เป็นแบบอย่าง  เป็นที่พึ่งพิงของลูกทั้งกายและใจ พ่อแม่จะต้องอยู่ในสภาพที่มั่นคง ในความสัมพันธ์ระหว่างกัน มีจิตใจที่ดีงาม มีความพึงพอใจตัวเอง มีความสุขกับชีวิตและงานที่ทำ  มีเจตคติที่ดีต่อสิ่งต่างๆ   รอบตัว มองโลกตามความเป็นจริง  แต่ก็สามารถมีความหวังที่ดีต่ออนาคต มีชีวิตเรียบง่าย อยู่ง่าย กินง่าย  ไม่เครียดในเรื่องที่ไม่ควรเครียด  ไม่ทำเรื่องง่ายให้เป็นเรื่องยาก   หาความสุขความสบายได้จากสิ่งรอบๆตัว ในชีวิตประจำวัน รู้จักให้รางวัลกับชีวิตของ     ตัวเองเป็นครั้งคราว  ทั้งหมดนี้เป็นสิ่งที่ดีและทำให้เกิดขึ้นได้โดยไม่ยากนัก ขอเพียงแต่มีใจนึกถึงในเรื่องเหล่านี้   บ่อยครั้งที่มักพบว่าสามีภรรยาพอมีลูกจะใช้ชีวิตสาละวนอยู่แต่เรื่องลูก  จนลืมดูแลความสัมพันธ์ระหว่างสามีภรรยา  “  ลืมรดน้ำพรวนดินต้นรักที่ ได้ปลูกร่วมกัน ” ฉะนั้นพ่อแม่ควรมีเวลาส่วนตัวด้วยกันตามลำพังสองคนบ้างเป็นครั้งคราว เช่น การไปทานอาหารร่วมกันนอกบ้านหรือพูดคุยตามลำพัง

                กล่าวโดยรวม วัยรุ่นเป็นวัยต่อจากวัยเด็กสู่วัยหนุ่มสาว   ที่มีการเปลี่ยนแปลงมากมาย เห็นได้ชัดคือ มีการหลั่งฮอร์โมนเพศมากขึ้น  ก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงด้านร่างกายเป็นผลให้วัยรุ่นสับสน ไม่มั่นใจในตนเอง ประกอบกับการที่เขาพยายามหาเอกลักษณ์ให้กับตนเอง  ต้องการความเป็นอิสระ  อยากรู้อยากลอง  แต่ความคิดและประสบการณ์ของเขายังน้อยนัก  จึงทำให้บางครั้งวัยรุ่น อาจทำอะไร ไม่เหมาะสม รู้เท่าไม่ถึงการณ์ ฉะนั้นเมื่อพ่อแม่ ผู้ปกครอง     ผู้ใกล้ชิด  ครูหนักใจเกี่ยวกับวัยรุ่น  อย่าเพิ่งด่วนลงโทษ  โกรธ  ประนามเขาว่าดื้อ เลว ไม่รักดี  หาต้นตอของปัญหาแล้วลองตอบสนองอย่างใจเย็น เป็นกันเอง  รับฟังอย่างมีสติ  แต่ถ้าไม่สามารถแก้ไขได้  อย่าเพิ่งท้อแท้  พยายามหาคนกลางที่จะช่วยให้พ่อแม่  ผู้ปกครอง  ผู้ใกล้ชิด  ครูเข้าใจวัยรุ่นได้อย่างชัดเจนขึ้น

               ประเด็นสำคัญ หากผู้ใหญ่ต้องการอยู่ร่วมกับวัยรุ่นอย่างมีความสุข ซึ่งเป็นความสุขที่เกิดขึ้น ทั้ง 2 ฝ่ายด้วยแล้ว   ขอให้นึกถึงคำต่างๆเหล่านี้ซึ่งถือเป็นหัวใจของความสำเร็จในการดูแลวัยรุ่น

·      รัก             

·      เข้าใจ      

·      อบอุ่น     

·      ใส่ใจ     

·      ให้เวลา 

·      มีขอบเขต

·      ยุติธรรม

·      ให้อิสระ

ขอให้มีความสุขกันทุกท่านนะครับ

• สกว.
• สกศ.
• สคส.
• สนง.นวัตกรรมแห่งชาติ
• รศ.สุเทพ พงศ์ศรีวัฒน์
• GoToKnow
• OK_Nation
• SISLT
• ThaiGoodView
• สถาบันพัฒนาครู คณาจารย์ และบุคลากรทางการศึกษา

TDC : Thai Digital Collection สืบค้นงานวิจัย ฉบับเต็ม

เรียนพิเศษโคราช

พัฒนาระบบโดย
ธีรวัฒน์ ภู่เจริญ