TB วัณโรค การกลับมาของโรคดื้อในสังคมเมือง
พญ.วรางคณา กีรติชนานนท์ อายุรแพทย์ผู้เชี่ยวชาญโรคระบบการหายใจและภาวะวิกฤตโรคระบบการหายใจ

      ณ โรคเป็นโรคติดต่อที่สำคัญซึ่งเป็นปัญหาสาธารณสุขของทั่วโลก ในอดีตเรารู้จักวัณโรคว่าเป็นโรคติดต่อร้ายแรงที่คร่าชีวิตมนุษย์มากมายและเป็นที่รังเกียจของสังคม เนื่องจากวัณโรคเป็นโรคที่สามารถแพร่กระจายได้อย่างง่ายดายหากไม่รู้จักวิธีป้องกันที่ดี นอกจากนี้หากย้อนอดีตเมื่อประมาณ 50 ปีก่อนเรายังไม่มียารักษาวัณโรคที่ดีเหมือนในปัจจุบัน เมื่อเป็นแล้วมักจะไอเรื้อรังไอเป็นเลือด เบื่ออาหาร และตายในที่สุด อย่างไรก็ตามเมื่อประมาณ 40-50 ปีที่ผ่านมาได้มีการค้นพบตัวยาที่ใช้รักษาได้ผลดี มีการรณรงค์ป้องกันการแพร่กระจายเชื้อและมีวัคซีนฉีดป้องกัน ทำให้ผู้ป่วยวัณโรคทั่วโลกรวมถึงในประเทศไทยลดน้อยลงมาก จนประมาณช่วงทศวรรษที่ผ่านมานี้กลับมีรายงานการกลับมาแพร่ระบาดของโรควัณโรคมากขึ้นอีกครั้งทั้งในประเทศไทยเราเองและต่างประเทศทั่วโลก จากข้อมูลของกระทรวงสาธารณสุขพบว่าขณะนี้มีผู้ป่วยวัณโรคในประเทศไทยเพิ่มขึ้นปีละ 50,000 คน นอกจากการกลับมาระบาดอีกครั้งของโรคนี้แล้วยังพบว่าเชื้อวัณโรคดังกล่าวยังมีคุณสมบัติดื้อต่อยามากขึ้น และสามารถรักษาให้หายขาดได้ยากขึ้น จนองค์การอนามัยโลกต้องประกาศเมื่อเดือนเมษายน พ.ศ.2536 ว่าวัณโรคกลับมาเป็นปัญหาฉุกเฉินระดับโลกที่ต้องการการแก้ไขและควบคุมโรคอย่างเร่งด่วน
         สำหรับปัจจัยหรือสาเหตุสำคัญที่ทำให้วัณโรคกลับมาระบาดอีกครั้งทั่วโลก เนื่องมาจากมีการแพร่ระบาดของโรคเอดส์ ผู้ที่ป่วยด้วยโรคเอดส์จะมีภูมิคุ้มกันบกพร่องจึงสามารถติดเชื้อต่างๆ ได้อย่างง่ายดายรวมถึงการติดเชื้อวัณโรค วัณโรคที่เกิดในผู้ที่เป็นโรคเอดส์ซึ่งมีร่างกายอ่อนแอ มักจะมีความรุนแรงและรักษาให้หายขาดได้ยากกว่าในคนปกติ นอกจากนี้ผู้ที่เป็นโรคเอดส์มักมีการละเลยกินยาไม่ครบทำให้เกิดเชื้อดื้อยามากขึ้น ซึ่งจากการสำรวจเฉลี่ยทั่วประเทศไทย พบวัณโรคดื้อยาหลายชนิด 2.53% เมื่อปี 2531-2541 แต่พบวัณโรคดื้อยาหลายชนิดสูงขึ้นในท้องที่ที่มีการระบาดของการติดเชื้อเอดส์สูง เช่น จังหวัดเชียงรายและกรุงเทพฯ โดยพบได้ถึง 6.3% และเนื่องจากประเทศไทยยังคงมีการระบาดของเอดส์สูงมากเรื่อยๆ ทำให้จำนวนผู้ป่วยวัณโรคก็มีแนวโน้มสูงมากขึ้นเช่นกัน จึงมีความจำเป็นอย่างยิ่งที่จะต้องให้ความสำคัญต่อโรคนี้อย่างมาก

โรควัณโรคเกิดจากอะไร ติดต่อกันอย่างไร
         วัณโรคคือโรคติดเชื้อชนิดหนึ่งที่เกิดจากการติดเชื้อแบคทีเรียที่มีชื่อว่า Mycobacterium Tuberculosis สามารถเกิดโรคที่อวัยวะใดในร่างกายก็ได้ แต่อวัยวะที่พบติดเชื้อได้บ่อยและง่ายที่สุดคือปอด เมื่อมีผู้เป็นวัณโรคปอดแค่หนึ่งคน ก็สามารถแพร่เชื้อสู่ผู้ที่อยู่ใกล้ชิดได้เป็นจำนวนมากอย่างง่ายดาย โดยการหายใจเอาละอองเสมหะขนาดเล็กที่มีเชื้อแบคทีเรียดังกล่าวอยู่ ละอองเสมหะนี้จะลอยอยู่ในอากาศรอบๆ ตัวผู้ติดเชื้อ ซึ่งจะเกิดขึ้นเมื่อไอ จาม หรือแม้แต่พูด          ดังนั้นจึงมักเกิดการแพร่เชื้อสู่ผู้ที่อยู่ใกล้ชิด เช่น สมาชิกในบ้านหรือเพื่อนร่วมงานเป็นต้น
         อย่างไรก็ตามเชื้อวัณโรคที่ปนเปื้อนในละอองเสมหะจะถูกทำลายได้ง่ายโดยแสงแดด และความร้อน ดังนั้นเชื้อวัณโรคจึงมักแพร่กระจายได้ง่ายในที่ร่มหรือบริเวณที่คับแคบที่มีอากาศถ่ายเทไม่ดี เช่น ภายในบ้าน ในห้องแอร์ ในหอผู้ป่วยหรือในที่แออัด วัณโรคไม่สามารถติดต่อกันได้โดยการรับประทานอาหารร่วมกัน ดังนั้นจึงไม่ต้องแยกภาชนะที่ใช้รับประ ทานอาหาร

         แต่ก็ขอแนะนำการป้องกันการแพร่กระจายเชื้อ ด้วยการป้องกันการสูดหายใจเอาละอองเสมหะของผู้ติดเชื้อเข้าไป โดยแยกให้ผู้ป่วยอยู่ในห้องที่อากาศถ่ายเทดี แสงแดดส่องถึง หลีกเลี่ยงการอยู่ใกล้ชิดกับผู้ป่วยในระยะที่ไอ จามรดกันได้ และแนะนำให้ผู้ป่วยสวมหน้ากากปิดจมูกและปากเป็นเวลาอย่างน้อย 2 สัปดาห์หลังเริ่มการรักษา เนื่องจากจำนวนเชื้อและอาการไอจะลดลงมากหลังจากได้ยาอย่างถูกต้องเป็นเวลาอย่างน้อย 2 สัปดาห์ ทำให้โอกาสแพร่เชื้อลดลงมากเช่นกัน

มีอาการและทราบอย่างไรว่าเป็นวัณโรค
         อาการที่น่าสงสัยว่าเป็นวัณโรคปอด ได้แก่ อาการไอเรื้อรัง (ไอติดต่อกันนานเกิน 3 สัปดาห์) โดยเฉพาะหากมีอาการไอเป็นเลือดร่วมด้วย นอกจากนี้อาจมีอาการร่วมอื่นๆ ที่พบบ่อยอีกคือมีอาการอ่อนเพลีย เบื่ออาหาร น้ำหนักลด มีไข้หรือเหงื่อออกตอนกลางคืน เป็นต้น
การที่จะวินิจฉัยว่าเป็นวัณโรคปอดนั้นทำได้ไม่ยากโดยการส่งตรวจเอ็กซเรย์ปอดเพื่อ
หาแผลในปอด ซึ่งเกิดจากการทำลายโดยเชื้อวัณโรคร่วมกับการตรวจเสมหะเพื่อหาเชื้อวัณโรค

วัณโรครักษาหายหรือไม่
            วัณโรคสามารถรักษาให้หายขาดได้ แต่ต้องกินยาอย่างต่อเนื่องเป็นเวลานาน ปัจจุบันสูตรยามาตรฐานที่ใช้รักษานั้นใช้เหมือนกันทั่วโลก ใช้เวลารักษาอย่างน้อย 6 เดือนและต้องใช้ยาหลายขนาน ดังนั้นผู้ที่ป่วยเป็นโรควัณโรคต้องมีความพยายามและตั้งใจเป็นพิเศษในการกินยาตามที่แพทย์สั่งอย่างเคร่งครัด ซึ่งหากสามารถกินยาได้ครบตามกำหนดจะมีผลการรักษาที่ดีโดยมีอัตราการหายขาดประมาณ 98%
ในทางตรงกันข้ามหากกินยาไม่ครบและไม่ต่อเนื่อง เชื้อวัณโรคจะสามารถพัฒนาตัวเองจนเกิดการดื้อยาได้ วัณโรคดื้อยาเป็นปัญหาที่น่ากลัวมาก เพราะการรักษาให้หายขาดจะทำได้ยาก ใช้เวลารักษานานขึ้นมาก และต้องเปลี่ยนไปใช้ยาสูตรสำรองในการรักษา ซึ่งเป็นยาที่มีผลข้างเคียงมากกว่าเดิมและอาจต้องรักษาร่วมกับยาฉีดซึ่งจะยุ่งยากวุ่นวายต่อผู้ป่วยและญาติที่ดูแลมากขึ้น
ในกรณีที่ผู้เป็นวัณโรคไม่ได้รับการตรวจรักษาอย่างถูกต้องหรือเกิดการดื้อยาเกิดขึ้นแล้ว เชื้อวัณโรคจะทำลายเนื้อปอดมากขึ้นเรื่อยๆ จะมีอาการไอมาก และอาจไอออกเป็นเลือดปริมาณมากจนเสียชีวิตกะทันหันได้ นอกจากนี้จะมีอาการเบื่ออาหารและผอมโทรมลงเรื่อยๆ จนเดินและช่วยเหลือตัวเองไม่ได้และจะเสียชีวิตในที่สุด

            ดังนั้นโรควัณโรคจึงเป็นโรคที่มีความสำคัญเป็นอย่างยิ่งทั่งในอดีต ปัจจุบัน รวมถึงในอนาคตซึ่งคาดว่าจะยังคงมีการระบาดของโรคมากขึ้นเรื่อยๆ โดยเฉพาะที่น่ากลัวที่สุดคือการติดเชื้อวัณโรคดื้อยา ซึ่งพบมากขึ้นใน ในประเทศไทยวันนี้ สุดท้ายนี้จึงขอแนะนำให้ผู้ที่มีอาการสงสัยว่าจะเป็นวัณโรค (เช่น เป็นไข้เรื้อรัง เบื่ออาหารและน้ำหนักลด ไอเป็นเลือดหรือไอนานกว่า 3 สัปดาห์ โดยไม่ทราบสาเหตุ อ่อนเพลียเหนื่อยง่ายโดยไม่ทราบสาเหตุ เป็นต้น) ควรไปพบแพทย์เพื่อตรวจให้แน่นอน ถ้าเป็นโรคนี้จะได้รักษาเสียแต่เนิ่นๆ เป็นการป้องกันมิให้โรคลุกลามและมิให้แพร่เชื้อให้ผู้อื่นต่อไป และสำหรับผู้ที่ป่วยเป็นโรคนี้แล้วขอย้ำว่าต้องรับการรักษาและกินยาอย่างต่อเนื่องอย่างเคร่งครัดด้วยความเคร่งครัดเพื่อป้องกันวัณโรคดื้อยาซึ่งจะเป็นอันตรายถึงแก่ชีวิต

ที่มา:http://www.healthtoday.net/thailand/disease/disease_96.html

• สกว.
• สกศ.
• สคส.
• สนง.นวัตกรรมแห่งชาติ
• รศ.สุเทพ พงศ์ศรีวัฒน์
• GoToKnow
• OK_Nation
• SISLT
• ThaiGoodView
• สถาบันพัฒนาครู คณาจารย์ และบุคลากรทางการศึกษา

TDC : Thai Digital Collection สืบค้นงานวิจัย ฉบับเต็ม

เรียนพิเศษโคราช

พัฒนาระบบโดย
ธีรวัฒน์ ภู่เจริญ